Ấn Độ nới lỏng xuất khẩu gạo và sự tác động đến thị trường quốc tế

Ấn Độ, quốc gia sản xuất gạo lớn nhất thế giới, vừa ra quyết định nới lỏng các quy định xuất khẩu gạo sau khi thực hiện các biện pháp hạn chế từ giữa năm 2024. Quyết định này có thể sẽ tạo ra những thay đổi lớn đối với thị trường quốc tế, đặc biệt là đối với các quốc gia nhập khẩu gạo lớn. Vậy vì sao Ấn Độ điều chỉnh các quy định xuất khẩu gạo và tác động của sự thay đổi này đối với thị trường gạo toàn cầu ra sao?

Nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới

Ấn Độ là nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% lượng gạo giao dịch toàn cầu. Trong những năm gần đây, nhu cầu gạo tăng cao do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, xung đột địa chính trị và đại dịch COVID-19, khiến giá gạo trên thế giới leo thang. Để kiểm soát nguồn cung và đảm bảo an ninh lương thực quốc nội, chính phủ Ấn Độ đã áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu gạo, bao gồm cả lệnh cấm và thuế suất cao.

Một công nhân mang một bao gạo tại một chợ bán buôn ngũ cốc ở Amritsar vào ngày 7/10/2024. (Ảnh: AFP)

Tuy nhiên, từ giữa năm 2024, chính phủ Ấn Độ đã quyết định nới lỏng các quy định này do nhiều yếu tố thúc đẩy, bao gồm tình hình dự trữ gạo trong nước được cải thiện và áp lực từ các quốc gia nhập khẩu lớn. Quyết định này cho phép xuất khẩu một số loại gạo nhất định, bao gồm gạo basmati – loại gạo xuất khẩu nổi tiếng của Ấn Độ. Chính phủ cũng đã giảm các rào cản về thuế và phí xuất khẩu đối với các loại gạo khác, góp phần tăng cường lưu thông gạo ra thị trường quốc tế.

Lý do khiến Ấn Độ điều chỉnh chính sách xuất khẩu gạo

Áp lực từ thị trường quốc tế: Một số quốc gia phụ thuộc vào nguồn cung gạo từ Ấn Độ, bao gồm các nước ở châu Phi, châu Á, và Trung Đông. Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ đã đẩy giá gạo lên cao trên thị trường thế giới, gây khó khăn cho các quốc gia nhập khẩu, đặc biệt là những nước đang phát triển và có nền kinh tế phụ thuộc vào gạo như một lương thực thiết yếu.

Nguồn dự trữ trong nước: Ấn Độ hiện đang có lượng gạo dự trữ dồi dào nhờ mùa vụ bội thu trong những năm gần đây. Điều này giúp giảm áp lực phải duy trì các lệnh hạn chế xuất khẩu để bảo vệ nguồn cung nội địa.

Một người phụ nữ sử dụng rây để tách hạt gạo khỏi vỏ trấu tại một chợ ngũ cốc bán buôn ở Amritsar vào ngày 7/10/2024. (Ảnh: AFP)

Chính sách kinh tế và đối ngoại: Ấn Độ muốn duy trì vị thế là một nhà cung cấp gạo lớn trên thế giới. Nới lỏng xuất khẩu gạo là một phần trong chiến lược ngoại giao kinh tế của nước này, giúp củng cố quan hệ thương mại với các đối tác nhập khẩu và duy trì sự ổn định của thị trường nông sản.

Sự ảnh hưởng đến thị trường quốc tế

Giảm giá gạo: Việc Ấn Độ tái mở cửa xuất khẩu gạo sẽ giúp tăng lượng cung trên thị trường, kéo theo đó là sự giảm giá của mặt hàng này. Các quốc gia nhập khẩu lớn như: Trung Quốc, Philippines, và Nigeria sẽ hưởng lợi trực tiếp từ động thái này, vì họ sẽ tiếp cận được nguồn gạo giá cả phải chăng hơn, ổn định nguồn cung cho nhu cầu tiêu dùng.

Cạnh tranh với các nhà xuất khẩu khác: Khi Ấn Độ trở lại thị trường, các nước xuất khẩu gạo khác như: Thái Lan, Việt Nam và Pakistan sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn. Điều này có thể dẫn đến việc các nhà sản xuất gạo ở các quốc gia này sẽ phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu và giá cả để cạnh tranh với gạo từ Ấn Độ, đặc biệt là đối với những phân khúc thị trường yêu cầu gạo giá rẻ.

Ổn định an ninh lương thực toàn cầu: Với việc nới lỏng các hạn chế xuất khẩu gạo của Ấn Độ, những quốc gia phụ thuộc vào gạo nhập khẩu có thể an tâm hơn về nguồn cung. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức về an ninh lương thực do biến đổi khí hậu và các cuộc xung đột. Quyết định của Ấn Độ góp phần giúp cân bằng lại thị trường gạo và đảm bảo lương thực cho các quốc gia dễ bị tổn thương.

Công nhân đang chất hạt gạo vào máy để tách vỏ trấu tại một chợ bán buôn ngũ cốc ở Amritsar vào ngày 7/10/2024. (Ảnh: AFP)

Tác động đến người nông dân và kinh tế nông nghiệp: Khi nhu cầu từ thị trường quốc tế tăng cao, người nông dân Ấn Độ có cơ hội tiếp cận nhiều thị trường hơn và có thể tăng lợi nhuận từ việc bán gạo. Tuy nhiên, chính phủ Ấn Độ cũng phải đối mặt với thách thức trong việc duy trì cân bằng giữa việc xuất khẩu và đảm bảo an ninh lương thực trong nước.

Phản ứng từ các quốc gia khác: Quyết định nới lỏng xuất khẩu gạo của Ấn Độ đã nhận được phản hồi tích cực từ nhiều quốc gia nhập khẩu gạo. Các nước như Philippines và Indonesia, những quốc gia phụ thuộc mạnh mẽ vào gạo nhập khẩu, đã hoan nghênh động thái này. Họ nhận thấy rằng việc mở rộng nguồn cung từ Ấn Độ sẽ giúp giảm bớt áp lực về giá cả lương thực trong nước.

Tuy nhiên, một số quốc gia xuất khẩu gạo như Thái Lan và Việt Nam lại tỏ ra thận trọng hơn. Các nhà sản xuất gạo ở đây lo ngại rằng, việc Ấn Độ gia tăng xuất khẩu sẽ khiến họ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn, đặc biệt là đối với những thị trường tiêu thụ truyền thống của họ.

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức về lương thực và biến đổi khí hậu, quyết định này của Ấn Độ mang lại cả cơ hội và thách thức cho các bên liên quan.

Công nhân sử dụng xẻng để tách hạt gạo khỏi vỏ trấu tại một chợ bán buôn ngũ cốc ở Amritsar vào ngày 7/10/2024. (Ảnh của AFP)

Việc Ấn Độ nới lỏng các quy định xuất khẩu gạo là một diễn biến quan trọng đối với thị trường quốc tế. Nó không chỉ có tác động lớn đến giá cả và nguồn cung gạo trên toàn cầu mà còn giúp duy trì an ninh lương thực cho nhiều quốc gia. Tuy nhiên, các nước sản xuất gạo khác cũng sẽ cần phải điều chỉnh để thích ứng với sự trở lại của Ấn Độ trên thị trường, tạo ra một môi trường cạnh tranh hơn.